Luis Buñuelen omenez egingo dugun atzera begirakoarekin batera doan fokua, berez, zinemaren historia da. Buñuelek ikasteko erabili zituen filmetatik abiatuta, bere eraginaren ezaugarriak antzeman daitezkeen zine garaikidera bitarteko errepasoa izango da.
Luis Buñuelen omenez egingo dugun atzera begirakoarekin batera doan fokua, berez, zinemaren historia da. Buñuelek ikasteko erabili zituen filmetatik abiatuta, bere eraginaren ezaugarriak antzeman daitezkeen zine garaikidera bitarteko errepasoa izango da.
Lehenengo erreferentzia gisa, Buñuelen Mi último suspiro (1982) oroitzapen-liburua erabili dugu. Hortik, Buñuelengan eragin zuten filmen eta, era berean, zuzendarien beraren eraginpean egindako filmen zerrenda irekia aurkeztuko dugu. Buñuel unibertsioa esan diezaiokegu honi guztiari.
Batzuetan harremanak zuzenekoak dira: gai politikoak, zinemazaleak, formalak; beste batzuk, ordea, ez hain nabarmenak eta urruneko elkarrizketaren modura egindakoak dira.
Batetik, Buñuelen omenez egindako atzera begirakoa zabaldu eta, bestalde, Buñuelen genealogia etorkizuneko zinemarantz proiektatzeko mapa zirriborratu nahi da.
BUÑUEL + PLUS zikloak, atzera begirakoari laguntzeko emango ditugun filmez gain, Buñuelen unibertsoarekin zerikusia duten izenburuen zerrenda zabala eta Elías Querejeta Zine Eskolako komisariotzaren hirugarren promozioko ikasleen talde batek (Paula González García, Simon Petri-Lukács, Blanca Velasco, Anna Babos eta Adrián García Prado) egindako hainbat testu ditu.
Donostia Kulturako zinema-taldeak ere zerrenda egiteko lanetan parte hartu du, eta Tabakalerak koordinatu ditu materialak eta fokua.
I. BLOKEA: Buñuelek bere gaztaroan ikusi zituen zenbait film eta bere oroimenetan prestakuntzarako garrantzitsutzat jotakoak.
1. saioa.
Zinemaren jatorriak. Surrealismorantz (75’)
Buñuelek bere memorietan aipatzen du 1908 urtean, zortzi urteko ume bat zela, Zaragozako Farrucini aretoan ikusi zuela lehenengo aldiz zinea. Buñuel + PLUS-en lehenengo saio honetan bere haurtzaro eta nerabezaro zinefiloaren parte izan ziren izenburu batzuk errekuperatzen ditugu. Liluratu zuten zinearen hasierako pelikulak dira eta haien bitartez medio berri horren aukera ia majikoak ezagutu zituen (Mélies, Pathé, Chomón). Madrilgo ikasle residentzian eman zituen urteetatik Buñuelek slapstickeko komedia amerikar azkarrak oroitzen ditu: Ben Turpin, Harold Lloyd, Mack Sennett eta Buster Keaton.
Batek imajinatu dezake zinearekin izan zituen lehenengo esperientzia hauek markatuta gelditu zitzaizkiola eta gero mugimendu surrealistarekin eztanda egin zutela.
Parisen Buñuelek bat egin zuen Breton, Ernst, Éluard, Tzara, Ray eta Aragonen taldearekin. Saioa mugimentu artistiko honen jaiotza markatu zuten bi pelikulekin itxiko degu. Hauetan nabaria da Un perro andaluz (1929) ekin dituzten oihartzun eta dialogoak.
Le Déshabillage impossible, Georges Méliès, Frantzia, 1900, 2'
Le cochon danseur, Pathé Frères, Frantzia, 1907, 3'
El hotel eléctrico, Segundo de Chomón, Frantzia, 1908, 9'
The Haunted House, Buster Keaton eta Edward F. Cline, AEB, 1921, 21'
La coquille et le clergyman (Oskola eta Elizgizona), Germaine Dulac, Frantzia, 1928, 32'
Pour vos beaux yeux, Henri Storck, Belgika, 1929, 8'
2. saioa.
Der Müde Tod (Hiru argiak), Fritz Lang, Alemania, 1921, 105’
3. saioa.
Dead of Night (Gaua hiltzean), Alberto Cavalcanti, Charles Crichton, Basil Dearden, Robert Hamer, Erresuma Batua, 1945, 103'
4. saioa.
Sciuscià (Bota-garbitzailea), Vittorio De Sica, Italia, 1946, 93'
5. saioa.
Portrait of Jennie, William Dieterle, AEB, 1948, 86'
II. BLOKEA: Buñuelen eragin nabarmena duten filmak, ondorengo hauetan oinarrituta: gaia, modua, politika, kritika, surrealismoa, ohiturak, erlijioa, gehiegikeriak, askatasuna. 60ko hamarkadan hasi eta orain arte, hamarkadak errepasatzea proposatzen dugu.
6. saioa.
Salt of the Earth (Lurraren gatza), Herbert J. Biberman, 1954, AEB, 95'
7. saioa.
Fando y Lis, Alejandro Jodorowsky, Mexiko, 1968, 93'
8. saioa.
Sweet Movie, Dusan Makavejev, Kanada, 1974, 95'
9. saioa.
A New Leaf, Elaine May, AEB, 1971, 102'
The Heartbreak Kid, Elaine May, AEB, 1972, 104'
10. saioa.
Marquis, Henri Xhonneux, Frantzia, 1989, 83’
11. saioa.
Spiklenci slasti (Plazeraren konspiratzaileak), Jan Švankmajer, Txekiar Errepublika, 1996, 82'
12. saioa.
4, Ilya Khrzhanovskiy, Errusia, 2005, 126'
13. saioa.
The Love Witch, Anna Biller, AEB, 2016, 120'
BUÑUEL UNIBERTSOA: Alde batetik, zerrenda bat eskaintzen degu zinearen jatorritik gaur egun arte Luis Buñuelen unibertsoarekin korrespondentziak dituzten pelikulez osatua. Bestetik, EQZEko komisariotzako taldeak egindako testuak. Bertan Buñuelen perbibentziaren inguruan hausnartzen dute. Zinearen historian utzi dituen ohiartzunak.
Urtarrileko testuan Anna Babbosek Steve Sekely (Hyppolit, el lacayo, 1931) zuzendari hungariarra abiapuntu hartuta hausnartzen du 30 hamarkadako komediaren inguruan, Hollywooden europear erbesteratzea eta sexualitatea iraultza gisa.
Uztaileko testua, Simon Petri-Lukács-ek Buñuelen eta Elaine May-ren filmografien arteko harremana aztertzen du.
Le Déshabillage impossible, Georges Méliès, Frantzia, 1900, 2'
Le cochon danseur, Pathé Frères, Frantzia, 1907, 3'
Satan s'amuse (Satan dibertitzen da), Segundo de Chomón, Frantzia, 1907, 10'
El hotel eléctrico, Segundo de Chomón, Frantzia, 1908, 9'
Entente cordiale, Max Linder, Frantzia, 1912, 14'
The Haunted House, Buster Keaton eta Edward F. Cline, AEB, 1921, 21'
Der Müde Tod (Heriotza neketsua. Hiru argi), Fritz Lang, Alemania, 1921, 105’
El acorazado Potemkin, Sergei M. Eisenstein, SESB 1925, 77'
La ley del hampa (Underworld), Josef von Sternberg, AEB, 1927, 80'
College, James W. Horne y Buster Keaton, AEB, 1927, 68'
La Chute de la maison Usher (Usher etxearen eroria), Jean Epstein, 1928, 63'
White Shadows in the South Seas (Hegoaldeko itsasoetan itzal zuriak), W.S. Van Dyke eta Robert J. Flaherty, AEB, 1928, 88'
La coquille et le clergyman (Oskola eta Elizgizona), Germaine Dulac, Frantzia, 1928, 32'
Pour vos beaux yeux, Henri Storck, Belgika, 1929, 8'
Les mystères du château de Dé, Man Ray, Frantzia, 1929, 20'
Hyppolit a lakáj (Hyppolit, el lacayo), Steve Sekely, Hungaria, 1931, 76'
Le Sang d'un poète, Jean Cocteau, Frantzia, 1932, 55'
Freaks, Tod Browning, AEB, 1932, 64'
L'Atalante, Jean Vigo, Frantzia, 1934, 82'
Wuthering Heights (Ekaitz-gailurrak), William Wyler, AEB, 1939, 103'
Goupi mains rouges, Jacques Becker, Frantzia, 1943, 104'
Dead of Night (Gaua hiltzean), Alberto Cavalcanti, Charles Crichton, Basil Dearden, Robert Hamer, Erresuma Batua, 1945, 103'
The Beast with Five Fingers, Robert Florey, AEB, 1946, 88'
Sciuscià (Bota-garbitzailea), Vittorio De Sica, Italia, 1946, 93'
The Diary of a Chambermaid (Zerbitzariaren egunkaria), Jean Renoir, AEB, 1946, 86'
Monsieur Verdoux, Charles Chaplin, AEB, 1947, 123'
Valahol Európában (Europako edozein tokitan), Géza von Radványi, Hungaria, 1947, 100'
Portrait of Jennie, William Dieterle, AEB, 1948, 86'
Ladri di biciclette, Vittorio De Sica, Italia, 1948, 93'
The Treasure of the Sierra Madre (Sierra Madreko altxorra), John Huston, AEB, 1948, 126'
Manon, H.G. Clouzot, Frantzia, 1949, 101'
Jeux interdits (Joko debekatuak), René Clément, Frantzia, 1952, 86'
Umberto D, Vittorio De Sica, Italia, 1952, 84'
Salt of the Earth (Lurraren gatza), Herbert J. Biberman, 1954, AEB, 95'
La strada, Federico Fellini, Italia, 1954, 103'
Le notti di Cabiria, Federico Fellini, Italia, 1957, 110'
Paths of Glory (Gloria-ibilbideak), Stanley Kubrick, AEB, 1957, 86'
Popiól I Diament (Errautsak eta diamanteak), Andrzej Wajda, Polonia, 1958, 98'
Vertigo, Alfred Hitchcock, AEB, 1958, 120'
L’imitation du cinéma, Marcel Marien, Belgika, 1960, 34’
La dolce vita, Federico Fellini, Italia, 1960, 175'
Tlayucan, Luis Alcoriza, Mexiko, 1961, 105'
The Exiles, Kent MacKenzie, AEB, 1961, 72'
La casa es negra (Khaneh siah ast), Forugh Farrokhzad, Iran, 1963, 22'
The Servant, Joseph Losey, Erresuma Batua, 1963, 115'
Suna no onna (Hondarrezko emakumea), Hiroshi Teshigahara, Japonia, 1964, 147'
Deus e o Diabo na Terra do Sol, Glauber Rocha, Brasil, 1964, 120'
Marnie, Alfred Hitchcock, AEB, 1964, 129'
Lilith, Robert Rossen, AEB, 1964, 114'
El manuscrito encontrado en Zaragoza (Rekopis znaleziony w Saragossie), Wojciech Has, Polonia, 1965, 182'
Nattlek, Mai Zetterling, Suedia, 1966, 105'
La caza, Carlos Saura, Espainia, 1966, 93'
Persona, Ingmar Bergman, Suedia, 1966, 81'
La muerte de un burócrata, Tomás Gutiérrez Alea, Kuba, 1966, 85'
Calanda, Juan Luis Buñuel, Frantzia, 1967, 21'
Weekend, Jean-Luc Godard, Frantzia, 1967, 105'
Mujin rettô (The Desert Archipielago), Katsu Kanai, Japonia, 1969, 56'
Johnny Got His Gun (Johnny cogió su fusil), Dalton Trumbo, AEB, 1971, 111'
El náufrago de la calle Providencia, Rafael Castanedo eta Arturo Ripstein, Mexiko, 1971, 49'
Szindbád, Zoltán Huszárik, Hungaria, 1971, 90'
A New Leaf, Elaine May, AEB, 1971, 102'
The Heartbreak Kid, Elaine May, AEB, 1972, 104'
O Passado e o Presente, Manoel de Oliveira, Portugal, 1972, 116'
Roma, Federico Fellini, Italia, 1972, 128'
Fat City, John Huston, AEB, 1972, 96'
Lejos de los árboles, Jacinto Esteva, Espainia, 1972, 100'
La caza, Carlos Saura, Espainia, 1973, 107'
La grande bouffe, Marco Ferreri, Frantzia, 1973, 125'
Spanien!, Peter Nestler, Alemania, 1973, 43’
Szerelmem, Elektra (Elektra, My Love), Miklós Jancsó, Hungaria, 1974, 70'
Sweet Movie, Dusan Makavejev, Kanada, 1974, 95'
Salò o le 120 giornate di Sodoma (Saló, edo Sodomaren 120egunak), Pier Paolo Pasolini, Italia, 1975, 117'
¿Quién puede matar a un niño?, Narciso Ibáñez Serrador, Espainia, 1976, 100'
Ajándék ez a nap, Gothár Péter, Hungaria, 1979, 83'
Pixote a lei do mais fraco, Héctor Babenco, Brasil, 1981, 127'
La ville des pirates, Raoul Ruiz, Frantzia, 1983, 111’
E la nave va, Federico Fellini, Italia, 1983, 132'
Under the Volcano, John Huston, AEB, 1984, 109'
Barres, Luc Moullet, Frantzia, 1984, 17'
El imperio de la fortuna, Arturo Ripstein, Mexiko, 1985, 135'
Idő van, Gothár Péter, Hungaria, 1986, 112'
Essai d'ouverture, Luc Moullet, Frantzia, 1988, 15'
Marquis, Henri Xhonneux, Frantzia, 1989, 83’
Santa sangre, Alejandro Jodorowsky, Mexiko, 1989, 123'
Hyènes, Djibril Diop Mambéty, Senegal, 1992, 110'
La ardilla roja, Julio Medem, Espainia, 1993, 114'
Elle, Valeria Sarmiento, Frantzia, 1995, 86'
Spiklenci slasti (Plazeraren konspiratzaileak), Jan Švankmajer, Txekiar Errepublika, 1996, 82'
Lost Highway, David Lynch, AEB, 1997, 134'
Sånger från andra våningen (Bigarren solairuko abestiak), Roy Andersson, Suedia, 2000, 98'
Der Milchshorf: La costra láctea, Velasco Broca, Espainia, 2002, 9'
La niña Santa, Lucrecia Martel, Argentina, 2004, 106’
4, Ilya Khrzhanovskiy, Errusia, 2005, 126'
Batalla en el cielo, Carlos Reygadas, Mexiko, 2005, 88'
Belle toujours, Manoel de Oliveira, Portugal, 2006, 70'
Taxidermia, György Pálfi, Hungaria, 2006, 91'
Dry martini (Buñuelino cocktail), Adolfo Arrieta, Espainia, 2008, 10'
Misterio, Chema García Ibarra, Espainia, 2013, 12'
Borgman, Alex Borgman, Holanda, 2013, 113’
Magical Girl, Carlos Vermut, Espainia, 2014, 127'
The Love Witch, Anna Biller, AEB, 2016, 120'
La región salvaje, Amat Escalante, Mexiko, 2016, 100'
Tenemos la carne, Emiliano Rocha Minter, Mexiko, 2016, 80'
The Killing of a Sacred Deer, Yorgos Lanthimos, Erresuma Batua, 2017, 121'
High Life, Claire Denis, Frantzia, 2018, 110'
X&Y, Anna Odell, Suedia, 2018, 112'
Buñuel en el laberinto de las tortugas, Salvador Simó Busom, Espainia, 2018, 86'
Parásitos, Bong Joon-ho, Hego Korea, 2019, 132’