Jone San Martinen "Here, I a.m." bideo sail honek bere kabuz hitz egiten du. Mugen, espazioaren eta denboraren aukera atseginak deskubritzera behartzen gaituzte. Gorputza bitarteko ez ezik, mezu ere bihurtzen da.
The True Artist
60ko hamarkadaren amaieran Bruce Nauman-ek artista ikasketak amaitu zituenean "eta orain zer?" galderari aurre egin ziola diote. Zertan datza artista izatea estudioan bakarrik zaudenean. Naumanek urte batzuk geroago elkarrizketa batean adierazi zuenez, "Ni artista banaiz eta estudioan banago, estudioan egiten dudan guztia artea da. Horrela, artea gehiago da jarduera bat, eta gutxiago produktu bat ". Bere erantzun profano eta sinpleak bi gai garrantzitsu planteatzen ditu: batetik, artista batek egiten duen guztia artea dela dioen premisa, eta, bestetik, arteak produktu gisa duen balioa zalantzan jartzen du, eta ekintza bihurtzen du. Keinu horrek agerian uzten du arte objektiboaren eta arte prozesualaren arteko zatiketa. Arrastoaren eta bere keinuaren arteko aldea.
Garai horretan Naumanek neoizko kartel bat jarri zuen bere estudioan, kalera begira. Kartelak, espiralean idatzita, honela zioen: "The True Artist Helps the World by Revealing Mystic Truths". Kaletik irakur zitekeen esaldi horrek ez zuen epaia izan nahi, praktika artistikoari zentzua ematea zuen jomuga eta artistari tresnak ematea, bere estudioan, bakardadean, denbora luzez egoten den horri. Espiral poetiko honen izenburuaren enuntziatua ez da ez barregarria ezta guztiz serioa ere, eta adierazitako kontraesanek anbiguotasuna eragiten dute, ludikoa baina era berean sakona: "Zentzurik gabeko seriotasuna edo zentzu falta larria". Galdera eta erantzuna aldi berean. Naumanentzat zailena esaldia bera izan zen, zerbait ozen esaten duzunean bezala, sinesten duzun ikusteko. Behin idatzita, ikusi ahal izan zuen adierazpena, alde batetik, ideia guztiz inozoa zela, eta, beste alde batetik, sinesten zuen zerbait. Egia da, eta ez da egia aldi berean. Interpretazioaren araberakoa da erantzuna.
Naumanen lanak Ludwig Wittgenstein eta Samuel Becketten lanen eragin handia du, hizkuntzaren bikoiztasuna eta errepikapenaren berezko izaera komikoa esaterako. Horren ondorioz, Naumanek estudioan bakarrik denbora asko eman zuen urte haietan, bere buruaren bideo batzuk egin zituen, gorputzak espazioarekin duen harremana ikertuz. Estudioa kubo zuri gisa, eta gorputza material gisa, nondik abiatzen den denboraren joana zizelkatzeko. Bideo batzuetan Nauman estudioko txoko batean behin eta berriz erortzen ikus dezakegu, hainbat angelutatik. Keinu erraza eta denbora luzez errepikatua. Dance or Walk on the Perimeter of a Square lanean, karratu batek lurrean eskaintzen dizkion aukerak aztertzen ditu Naumanek. Mugak nahitaez bete beharreko lekuak dira, eta, aldi berean, aukeraz betetako espazioak dira. "Slow Angle Walk (Beckett Walk)" eta "Revolving Upside Down" lanetan karratu hori estudio osoa da. Beti kamera finkoarekin eta batzuetan bertikalean, Naumanek, eskultorea den aldetik, espazioan izakiak denbora luzez dituen mugen aukerak zizelkatzen ditu.
Denbora igarotzen dugunean, denbora asko, espazio batean, eta bertan daukagun gauza bakarra gure gorputza eta denbora den, biak jartzen dira harreman zuzenean eta ezinbestean. Izatea eta denbora. Egiten ari garena zer den benetan ez jakin arren, galderak eta erantzunak bakarrik eta une berean sortzen dira. Naumanek bere buruari galdetzen dio: "Nola jakingo dut zer pentsatzen dudan, neure buruari entzuten diodan arte ez bada?" Iluntasunean aurkitzen ditugu beti pentsamendu ederrenak. Ozen esateak behartzen gaitu gu entzutera. Keinu horrek distantzia txiki bat ematen digu errealitatearen pisuaren aurrean. Zer eginik ez. Nora joan ez.
Jone San Martinen "Here, I a.m." bideo sail honek asko du keinu horretatik. Euren kabuz hitz egiten dute. Mugen, espazioaren eta denboraren aukera atseginak deskubritzera behartzen gaituzte. Gorputza bitarteko ez ezik, mezu ere bihurtzen da. Gure etxeko espazio bakoitza, espazio intimo eta babesgarri hura bezala, orain gure etxeetatik guri laguntzen digun elefante zuri hori da.
Mikel R. Nieto Bartzelona, 2020ko apirilak 4.
