Zinearen historia etengabea

Gure liburutegietan modu ordenatuan edo ez ordenatuan, armonia alfabetikoan, eleberriak, narrazioak, poemak, literaturaren historiaren mende eta estiloak nahasten diren moduan (Darío, Dickens, Didion, Dinesen, Dostoyevski, Durás, Dylan, Eco…), Tabakalerako zinearen gisako areto batean balizko zinearen denbora, iraupen, estilo, soinu eta irudiak txandatu eta elkar aberasten dute.

Elkarri jarraitzen dioten filmek osatutako konposaketa horrek irudien arteko korrespondentziaz eta elkarrizketaz betetako historia iraunkorra sortzen du.  Ingalaterra Viktoriarrean, espiritismo saio batean, beste aldean zer dagoen kontatuko baligute bezala: “Argia, argi gehiago”.

Mahai-gaineratu dezagun beraz balizko teoria bat: zinea eta bere historia etenik gabe, munduko areto guztietan, proiektatzen den pelikula bat eta bakarra dira: Agnès Vardaren azken ibilaldia Normandiako hondartza batean barrena, Buster Keaton tango oso mantso bat dantzatzen ari da Kaurismakirekin ortzimugan errusiar korazatu baten sirena, zuri beltzean, entzuten den bitartean, adibidez.

Zinea da, bere hiru denborekin etengabeko solasean: iragana, oraina eta etorkizuna. Teoría horretan, bere “gertutasun” dimentsioan, badu garrantzia aurreko eta ondorengo pelikularen inguruko galdera egiteak: nondik gatoz? nora goaz? “Elkar ukitzen” duten liburuen eta filmen gertutasun horretan, batzuetan, zinearen historia ofiziala kontatzen duten liburuek sekula ikusiko ez dituzten dirdirak sortzen dira. Orduan, ikuslea bere zinearen historiaren muntatzailea bilakatzen da. Munduko soinu eta irudi guztiak bere modura batzen dituen bizipenen eta memoriaren  gordailua.

Teoria honek badu etorkizunarekin lotutako “urruneko” dimentsio bat. Gurea bezalako areto batean, dagoeneko, oraindik filmatu ez diren pelikula guztiak proiektatzearen aukera. Eta bueltan noa Ingalaterra Victoriarreko espiritismo taldera: zinea ikusteak etorkizuneko zinea asmatzeko aukera ematen du. Esku bat besteagana hurbiltzen ari deneko keinu hori (Akerman, Bresson, Cocteau, Denis, Kiarostami, Lacuesta, Martel), berriz errepikatuko da oraindik sortu ez diren pelikuletan.

Hau da udako zine zikloarentzat sortu dugun markoa, 20ko hamarkadatik 80kora arteko zinearen historia iraunkorrari errepasoa, berriki nazioarteko jaialdietan berriro estreinatutako kopia zaharberrituak.

Programa zuzenean lotzen da partekatutako pantaila honetan kide garenon helburu garrantzitsu batekin: gure publikoei behin eta berriro zinearen balizko historia guztiak berridazteko aukera eskaintzea. Donostia Zinemaldiak orain bi urte abiatu zuen Klasikoak atala, bertan, urtez urte izenburu aski ezagunen kopia zaharberrituak ikusteko aukera ematen du. Nosferatuk historian mugarri izan diren egileak berrikusten jarraitzen du. Euskadiko Filmategiak ikaragarri gozatzeko bidea eman digu Cineteca Bolognak zaharberritutako Buster Keaton handiaren pelikulen kopiekin. EQZEk artxiboaren eta memoriaren inguruan gogoeta egiteko aukera ematen duen espezialitate oso bat dauka aukeran. Eta Tabakaleratik, eragile horiekin guztiekin elkarlanean, iristean den etorkizunaren eta iragan horren arteko solasaldia bideratzen saiatzen gara.

Eta datorren ikasturtean, hilabetero izango bagenu aukera pelikula-altxor horiek zaharberritzen dituzten lantaldeak euren ikerketa eta lan-prozesuen inguruan hizketan gure zinean entzuteko? Zine-eskolan nazioarteko adituak ari dira klaseak ematen baina orain aretoko publikoagana ekartzea da gakoa, Cineteca di Bolognako Cecilia Cenciarelli zaharberritzailea bezala, berak Sherlock Jr. (Buster Keaton, 1924) filmaren inguruko sekretuak kontatu zizkigun. Badira zenbait termino poliki-poliki ezagunak bihurtu behar dutenak, horretarako da zine-areto hau Zine-eskolaren gela bat: lehen belaunaldiko nitrato-kopiak, negatibo originalaren eskaneatua, birmasterizazioa, e.a.

Horretarako, urrian hasiko dugun ikasturtean hasiko diren zaharberritzaileen bisiten hitzaurre gisa balio duen ziklo hau abiatuko dugu orain.

EGITARAUA (2021)

PROGRAMA

Urtarrila